BURN-OUT, BORE-OUT EN HET SPOOK VAN DE DREIGENDE HERHALING

Met veel interesse las ik het boek van Brankele Frank 'Over de kop'. Aan de hand van haar eigen ervaringen ging ze als neurobioloog op zoek naar wat er in je lichaam gebeurt tijdens een burn-out. Ze ontdekte zelfs dat je een burn-out in je hersenen kunt zien, het bewijs dat het niet iets is wat ‘alleen tussen de oren' zit. Naast een wetenschappelijk goed onderbouwd verhaal is haar tekst ook humoristisch en relativerend en haar metaforen zorgden dat ook ik, als leek op haar terrein, alles goed kon volgen.

Haar zoektocht was gericht op de vraag wat stress met je lichaam doet en hoe dat kan ontaarden in een burn-out. Ook vroeg ze zich af hoe een burn-out soms zo lang kan duren. Omdat stress ook de basis vormt van een bore-out, ga ik ervanuit dat je daar een heel vergelijkbaar verhaal over zou kunnen schrijven. Daarmee is een groot deel verklaard van wat zich bij beide ziektes afspeelt in de bovenstroom, oftewel de top van de ijsberg.

Ik bedacht dat je Frank haar bevindingen over wat zich (deels waarneembaar) afspeelt in het lichaam, zou kunnen combineren met wat Jane Coerts en ik vertellen als we in onze boeken burn-out en bore-out verklaren vanuit de onderstroom. Daar staan immers de systemische krachten in het onderbewuste centraal, die huizen in het deel van de ijsberg onder de waterlinie en ervoor zorgen dat mensen met hun gedrag een burn-out of bore-out kunnen aanwakkeren.

Zowel in de boven- als in de onderstroom schuilt het gevaar van herhaling. Niet alle tijdens de ziekte opgetreden fysieke wijzigingen worden namelijk teruggedraaid, waardoor je er je leven lang vatbaar voor blijft. Daarnaast gaat er een enorme verwaarlozing van je lichaam en geest aan vooraf, waartoe je wordt aangezet door ervaringen in de onderstroom (zoals ouderlijke boodschappen en andere kinderlijke ervaringen). Weet je die ervaringen geen plek te geven en voor jou gezondere keuzes te maken, dan bestaat ook daardoor de kans dat je opnieuw in dezelfde valkuil belandt.

Als de begeleiding tijdens het genezingsproces  zich slechts richt op een deel van het probleem, is de kans dus groot dat mensen die met deze ziektes te maken hebben, steeds een nieuwe terugval beleven en een soort levenslang hebben. Genezen is goed, voorkomen echt veel beter!

- Brankele Frank: Over de kop, Das Mag Uitgevers 2023

- Jane Alice Coerts: Van burn-out naar levenszin, Uitgeverij Boom 2021

- Marjo Crombach: Ziekmakende verveling op je werk, Uitgeverij Het Noorderlicht 2023

 

PIJNLIJKE BOODSCHAPPEN ZIJN SOMS ONVERMIJDELIJK, WAT TELT IS, HOE ZE WORDEN OVERGEBRACHT…

Tijdens mijn lezing over werkstress besefte ik weer eens hoe belangrijk het is mensen bewust te maken van hun eigen aandeel daarin, maar ook hoe moeilijk dat kan zijn. Hoe overtuigingen soms bevroren zijn in iemands systeem en hoe lastig te ontdooien.

Natuurlijk had ik verteld over het verschil tussen boven- en onderstroom, het bewust waarneembare en het onderbewuste. Ook over het schuld- en schaamtegevoel, waar ik mee worstelde als mijnwerkersdochter. Ik had immers mijn studie en beroep mogen kiezen, terwijl mijn ouders vanaf hun 14^e moesten werken voor de kost. De schoorsteen moest roken, dus er moest aangepakt worden, door de een onder de grond, door de ander voor de naaimachine. Wie was ik om me te mogen vervelen en bore-out te raken?

Ik had de lezing al afgesloten en iedereen bedankt voor zijn tijd en belangstelling, toen een van de aanwezigen er nog eens goed voor ging zitten. Hij wilde wel eens weten hoe werkstress veroorzaakt werd, want dat lag natuurlijk aan de werkgever en de bedrijfsstructuur. De monden van sommige anderen vielen open, toen hij vervolgens tot in detail ging uitleggen hoe die structuur op zijn werkplek was. Ik kapte hem vriendelijk af en hoorde, hoe hij het verhaal op bozige toon vervolgde tegen zijn buurman.

Terwijl ik naar huis fietste, was ik weer terug op het kantoor van mijn leidinggevende, zo’n tien jaar geleden. Ik had diverse gesprekken met hem gehad, waarin hij steeds dingen zei als: ‘We lossen het samen op’.  Ik wilde hem zo graag geloven dat ik lang niet heb willen weten dat dit zoethoudertjes waren. Van ‘oplossen’ was geen sprake, van ‘samen’ nog minder.

Terwijl ik in de deuropening stond (een stoel werd mij niet aangeboden) hoorde ik de mededeling die voor mij op dat moment als een doodvonnis klonk: na de grote vakantie zou ik niet meer coachen en trainen, maar weer volledig voor de klas staan. Na dat gezegd te hebben, boog hij zich over zijn bureau en mompelde: “Dat was het. Je kunt gaan”. Onderweg naar de teamkamer voelde ik de tranen over mijn wangen lopen.

Als er op zo’n manier wordt afgerekend met je passie, wensen en verlangens, is het niet eenvoudig en op dat moment zelfs onmogelijk om die ervaring van je af te zetten en naar jezelf te kijken. Het heeft bij mij dan ook jaren geduurd, voordat ik daartoe bereid was en het geleidelijk aan ben gaan doen. Ik had immers de eer aan mezelf kunnen houden en eerder op kunnen stappen. Pas toen ik onder ogen zag, wat me daarvan had weerhouden, konden mijn pijn geheeld en mijn zelfbewustzijn hersteld worden. Daarvoor was ik ‘een boze mevrouw, die af wenste te rekenen met haar werkgever’.

De ervaringen in de bovenstroom kunnen het lang moeilijk maken om onder ogen te zien wat er in de onderstroom speelt. Pijnlijke boodschappen zijn soms onvermijdelijk. Wat telt is, hoe ze worden overgebracht.